Een column door Paul Engelsman
Bij het lezen van een uitspraak van de bestuursrechter Oost Brabant gingen mijn gedachten terug naar het lezenswaardige onderzoek met de naam Blackbox van Bureau Beke uit 2020. In dit rapport werd geconcludeerd dat opslagboxen, loodsen en garageboxen niet alleen gehuurd worden door gewone burgers maar ook gelegenheidsstructuren zijn waar personen met criminele intenties (denken) betrekkelijk anoniem hun gang (te) kunnen gaan. De verhuurders blijken veelal bonafide maar faciliteren in feite wel onbewust en ongewild ernstige vormen van criminaliteit. De genoemde uitspraak is hiervan een mooie illustratie.
Geen strafrecht maar bestuursrecht
In maart 2023 worden in één opslagbox in een loods (met in totaal 104 opslagboxen) binnen de gemeente Bernheze verdovende middelen en productiemiddelen aangetroffen. Medio mei van dat jaar laat de burgemeester aan de eigenaar van het pand weten dat hij het voornemen heeft de loods waarin de betreffende opslagbox zich bevindt, voor de duur van 2 jaar te sluiten. In reactie hierop heeft de eigenaar laten weten dat een sluiting van de gehele loods voor de genoemde duur zijn onderneming financieel hard zou treffen. Voor de burgemeester is dit reden geweest om (enkel en alleen) over te gaan tot sluiting van de betreffende box gedurende twee jaar en daarnaast een last onder dwangsom op te leggen voor de duur van drie jaar – voor de overige opslagboxen, die de eigenaar moet bewegen zich (meer) in te spannen om nieuwe overtredingen van de Opiumwet op zijn perceel te voorkomen.
“Ik ben geen overtreder”
In de procedure bij de bestuursrechter stelt de eigenaar dat hij geen overtreder is. Zowel de gemeente als de eigenaar zijn het er echter over eens dat in dit geval moet worden bekeken of de eigenaar functioneel dader is om hem te kunnen aanmerken als overtreder. Daartoe wordt bekeken of de eigenaar de beschikkingsmacht had of de (verboden) gedraging al dan niet zou plaatsvinden en zo ja, of dit vergelijkbaar gedrag door de eigenaar specifiek of algemeen werd aanvaard. De rechtbank is het met de burgemeester eens dat eiser, als eigenaar en verhuurder van de loods en de specifieke opslag box daarover beschikkingsmacht had. Immers: als verhuurder kan de eigenaar de huurovereenkomst beëindigen bij slecht huurderschap, waarvan onder andere sprake is bij het plegen van strafbare feiten, zoals hier aan de orde. Het probleem is echter dat de eiser onvoldoende toezicht heeft gehouden, ook niet nadat hem het belang daarvan na een (eerdere) drugsvondst in 2021 door de burgemeester duidelijk was gemaakt onder andere door de verstrekking van de brochure “veilig verhuren van uw pand”. Het toezicht van de eigenaar beperkte zich in maart 2023 tot een inspectie van de loods eens per kwartaal en was beperkt tot het vaststellen van (technische) gebreken. Al met al wordt het beroep op 2 augustus 2024 door de rechtbank ongegrond verklaard en blijft de beslissing van de burgemeester overeind.
Kansen bij geconstateerde voertuigcriminaliteit
Volgens Bureau Beke worden de gehuurde ruimtes niet alleen gebruikt voor opslag en productie van verdovende middelen, wapens en munitie, geld en namaakgoederen maar ook voor het strippen van dure voertuigen. Door diverse gemeenten worden bestuurlijke controles uitgevoerd ook binnen de automotive. Regelmatig wordt VbV bij dergelijke controles betrokken. Hoewel deze strafbare feiten via het strafrecht afgedaan (kunnen) worden, toont deze beslissing aan dat ook de bestuurlijke aanpak effectief kan zijn. Wanneer aangetoond kan worden dat de eigenaar of verhuurder onvoldoende toezicht houdt, kan de sluiting en het opleggen van een last onder dwangsom een effectief middel blijken. Dit wordt door de beslissing van de rechtbank maar weer eens aangetoond.
